Powiat Hrubieszowski

Powiat hrubieszowski to rejon należący do jednych z najpiękniejszych i najciekawszych miejsc położonych na wschodnim krańcu Polski w ramionach rzeki Huczwy i dopływu Bugu. Stąd już tylko krok na Ukrainę. Powiat jak i miasto leżą na terenie Nadbużańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.
O atrakcyjności turystycznej decydują obszary chronione o nienaruszonym pięknie rezerwatów przyrody, obszaru chronionego krajobrazu, parków krajobrazowych, rezerwatów leśnych, faunistycznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, a także użytki ekologiczne.
Brak przemysłu degradującego środowisko jest  dodatkowym atutem, bowiem atmosfera jest w mniejszym stopniu zanieczyszczona. W czasach, kiedy świat poszukuje zdrowej, ekologicznej żywności taka enklawa ekologiczna jak Ziemia Hrubieszowska jest doskonałym miejscem do jej produkcji.
Atrakcyjny obszar posiada wiele walorów i tradycji do celów turystycznych. Ma wyjątkowe warunki sprzyjające rozwojowi ośrodków wypoczynkowych, wędkarskich, a także jest doskonałą bazą dla uprawiania agroturystyki.
Większość kwater agroturystycznych znajduje się na obszarach cennych pod względem przyrodniczym lub w ich pobliżu.
Walorem przyrodniczym jest dolina Bugu, która jest jedną z nielicznych dolin rzecznych w Europie zachowaną w stanie naturalnym. Na niektórych odcinkach biegnie naturalnym korytem i meandruje starorzeczami wśród łąk
Amatorów mocnych wrażeń powiat zaprasza do uczestnictwa w corocznym spływie kajakowym tą rzeką. Celem organizowania spływu jest promocja walorów etnograficznych, kulturowych, krajoznawczych i turystycznych Kotliny Hrubieszowskiej. Podziwiać można tutaj urzekające pięknem krajobrazy, osobliwości przyrody.
Tajemniczy Bug na całej swej długości kusi rybaków. W czystych i rwących wodach  rzeki żyje wiele gatunków ryb.
Miłośników wypraw i przygód turystyki rowerowej i pieszej region zachęca do przebycia wytyczonych szlaków, które biegną przez ciekawe i atrakcyjne miejsca powiatu.
Wytrawni bądź też początkujący miłośnicy ornitologii mogą wybrać ścieżkę przyrodniczą obserwując liczne kolonie ptaków wodno-łąkowych.
Bardzo często na tej tajemniczej ziemi prowadzone są badania archeologiczne nierzadko wieńczone sensacyjnymi odkryciami.
Okolice Hrubieszowa leżą w obrębie dawnych Grodów Czerwieńskich. Stąd w okolicach miasta znajdują się liczne wczesnośredniowieczne cmentarzyska, kurhany i inne odkrycia archeologiczne.
Szczególnym archeologicznym bogactwem są zabytki należące do grupy masłomęckiej. Odkryto tutaj cmentarzysko i osadę Gotów z II-IV w n.e.
Znawcy architektury będą mieli okazję podziwiać ziemię hrubieszowską obfitującą w wiele ciekawych zakątków i atrakcji turystycznych ukrytych w wiekowych zabytkach kultury materialnej i duchowej.
Zamieszkała od tysiącleci ziemia hrubieszowska ma przebogatą historię, która pozostawiła po sobie wiele pamiątek. Zachowały się tutaj zabytkowe budowle.
Kresowe położenie sprawiło, że katolickie kościoły sąsiadują tu z prawosławnymi cerkwiami, żydowskie macewy z unickimi nagrobkami. Zabytki świeckie w regionie reprezentują przede wszystkim pałace, parki, cmentarze, zespoły podworskie, klasztorne. Teren powiatu usiany jest licznymi zabytkami sakralnymi, wśród których znamienne dla krajobrazu hrubieszowskiego są cerkwie greckokatolickie, krzyże i przydrożne kapliczki drewniane.

Niewątpliwym atutem powiatu jest jego przeszłość sięgająca 1254 roku jako osada położona wśród lasów.

HISTORIA POWIATU HRUBIESZOWSKIEGO

1400 -w akcie fundacyjnym parafii rubieszowskiej wymieniono nazwy folwarków królewskich: Rubieszów, Czerniczyn, Brodzica, Dziekanów,  Szpikołosy,  Ślipcze, Cucniów, Busieniec, Huszcza.

1417  – Rubieszów ośrodkiem starostwa niegrodowego ,jednego z bogatszych w Polsce. Bezpośrednim właścicielem starostwa był król, który wydzierżawiał te dobra albo swoim zaufanym , albo ludziom zasłużonym dla Rzeczypospolitej. Starosta niegrodowy był więc wyłącznie dzierżawcą dóbr stanowiących własność króla, w odróżnieniu od starosty grodowego, który był urzędnikiem.

1564 -wg lustracji Ziemi Chełmskiej starostwo dzieliło się na część rubieszowską składająca się z miasta Rubieszów i 7 wsi:Bogucice, Brodzica, Czerniczyn, Dziekanów,Mieniany, Pobereżany, Sławęcin,oraz działka Ślepcze składająca się z 3 wsi działka Jarosławiec (3 wsie),działka Szpikołosy (2 wsie) oraz wsi Huszcza -jedynej na prawym brzegu Bugu ,odjętej od starostwa lubomelskiego. Łącznie starostwo miało wówczas 1 miasto o 16 wsi.

1665 -lustratorzy Ziemi Chełmskiej wykazują ,że w skład starostwa rubieszowskiego ,dzierżawionego wówczas przez Mikołaja z Żurowa Daniłowicza -podstolego koronnego i podkomorzego chełmskiego-wraz z żoną Apolironyją z Lubieniec,wchodziły wówczas : miasto Rubieszów oraz wsie leżące w granicach pow.chełmskiego :Czerniczyn, Brodzica, Kozodawy, Poberzeżany ,Mieniany, Jarosławiec,Bogucice, Putnowice, Busieniec a takżę wsie w granicach pow.horodelskiego z woj.bełskiego: Ślipcze, Kosmów, Cucniów, Dziekanów i Szpikołosy.

1638 -Łukasz z Bnina Opaliński, starosta niegrodowy rubieszowski ,wydziela za zgodą króla Władysława IV część terytorium starostwa położoną za Bugiem i eryguje tam nowe miasto Opalin .

1772 -po śmierci starosty Franciszka Salezego Potockiego i I Rozbiorze Polski austriacki zaborca zagarnia na swa własność dobra starostwa rubieszowskiego.

1799 -rząd austriacki przekazuje dobra rubieszowskie hr Ignacemu Cetnerowi (ostatniemu w I Rzeczypospolitej wojewodzie bełskiemu) w drodze zamiany za żupy solne będące własnością Cetnara

30/03/1800 
– Ignacy Cetner wraz ze swa córką Anną Potocką sprzedaje we Lwowie dobra dawnego starostwa hrubieszowskiego (miasto Hrubieszów z Wójtostwem i Podzamczem) oraz wsie Pobereżany, Czerniczyn, Brodzicę, Dziekanów, część Szpikołosów, zwaną Starościńską, Jarosławiec, Busieniec i część Putnbwic za kwotę 700 tyś. zł Aleksandrowi i Annie z Zamojskich książętom Sapiehom. W imieniu Sapiehów kontrakt zawarł i podpisał ks. Stanisław Staszic, rzeczywisty nabywca dóbr. Ponieważ jednak nie był szlachcicem, nie mógł w państwie austriackim wpisać swego nazwiska do tabeli właścicieli ziemskich. Posłużył się podstawionymi właścicielami -swoimi przyjaciółmi Sapiehami.

1811 – w Księstwie Warszawskim nie było takich ograniczeń prawnych, co do własności ziemskiej jak w Austrii i dlatego księżna Sapieżyna ujawniając prawowitego właściciela dóbr hrubieszowskich zezwoliła na przepisanie tytułu własności w księgach departamentu lubelskiego na osobę ks. Stanisława Staszica.

1816 
– ks. Stanisław Staszic zakłada fundację pod nazwą Towarzystwa Rolnicze Hrubieszowskie „wzorem sprawiedliwego urządzenia włościan dla ratowania się wspólnie w nieszczęściach”. W skład fundacji TRH weszły wsie: Białoskóry, Busieniec, Drohiczany, Dziekanów, Jarosławiec, Putnowice Górne, Szpikołosy oraz przedmieścia Hrubieszowa – Pobereżany i Wójtostwo,a więc w większości wsie stanowiące do 1772 r.własność królewską w granicach starostwa hrubieszowskiego. Stanisław Staszic, pamiętający jeszcze czasy niepodległej I Rzeczypospolitej, stał się w ten sposób jakby ostatnim starostą polskim w XIX wieku, w czasie zaborów.

1945 – zgodnie z dekretem PKWN o reformie rolnej ziemie TRH znacjonalizowano, a same  Towarzystwo rozwiązano. Tak to uległa likwidacji idea Staszica i zniknął ostatni ślad po staropolskim starostwie hrubieszowskim .